Patron Szkoły

Życiorys Marii Konponickiej

Maria Konopnicka z domu Wasiłowska, ps. Jan Sawa, Marko, Jan Waręż (ur. 23 maja 1842 w Suwałkach, zm. 8 października 1910 we Lwowie), polska poetka i nowelistka, krytyk literacki, publicystka, tłumacz; działaczka na rzecz praw kobiet; poetka okresu realizmu, debiutowała w 1870 na łamach Kaliszanina.

Dzieciństwo

Była córką Józefa i Scholastyki z Turskich. Wasiłowscy przybyli do Suwałk w 1841 z pierworodną córką Wandą Zenobią, urodzoną rok wcześniej w Warszawie i zamieszkali w domu rejenta Jana Zapiórkiewicza przy dzisiejszej ul. Kościuszki 31 (wówczas Petersburskiej). W czasie pobytu w Suwałkach Wasiłowskim urodziło się jeszcze czworo dzieci: Jan Jarosław, Laura Celina, Zofia, Jadwiga Julia. Zofia zmarła nazajutrz po urodzeniu i została pochowana na suwalskim cmentarzu. W 1849, kiedy Maria miała siedem lat, rodzina Wasiłowskich przeniosła się do Kalisza i zamieszkała nieopodal Starego Miasta, na Warszawskim Przedmieściu, w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich przy dzisiejszym pl. Jana Kilińskiego 4 (wówczas Stawiszyńskim Przedmieściu), naprzeciw fabryki Beniamina Repphana. Jej jedyny brat zginął w pierwszej bitwie pod Krzywosądzem. Matka Marii Konopnickiej zmarła w 1854 roku. Ojciec jej był prawnikiem, obrońcą Prokuratorii Generalnej i Patronem Trybunału cywilnego, znawcą i miłośnikiem literatury. Wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej, bez kobiecego wpływu. Atmosfera powagi, żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych miała duży wpływ na Marię. W latach 1855-1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie i tam zetknęła się z Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. Przyjaźń ich, scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie Marii.

Młodość i początki twórczości

Konopnicka wyszła za mąż we wrześniu 1862 roku. Zaraz po ślubie Maria Konopnicka wyjechała z Kalisza, zamieszkując w Bronowie k. Uniejowa, a potem w Gusinie na terenie ówczesnej guberni kaliskiej (dziś województwo łódzkie). Małżeństwo pod koniec 1863 roku i na początku 1864 roku spędzało czas z pierworodnym synem Tadeuszem za granicą, w Wiedniu i Dreźnie. W czasie dziesięciu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci, z czego dwoje zmarło zaraz po porodzie. W 1876 roku poetka rozstała się z mężem. Po kilku latach, w 1878 roku nagle zmarł jej ojciec. W tym też roku zaczęła uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych. W 1877 roku przeniosła się z dziećmi do Warszawy, gdzie mieszkała do roku 1890. Pracowała w stolicy jako korepetytorka. W 1882 roku wyjeżdżała do Austrii i Włoch, w 1884 roku w Czechach poznała J. Vrchlickiego, z którym nawiązała korespondencję. W latach 1884-1886 redagowała pismo dla kobiet „Świt”, próbując zradykalizować jego program, wywołała sprzeciw opinii zachowawczej i cenzury. Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Stąd odbywała podróże głównie do Włoch, ale także do Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Od 1900 roku pozostawała w głębokiej przyjaźni z artystką i literatką Marią Dulębianką, której udostępniła pracownię w swoim dworku, w Żarnowcu. Konopnicka współpracowała z wydawnictwami, prasą krajową, organizacjami społecznymi trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901-1902). Brała udział w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych.

Życie literackie

Już w pierwszym okresie jej twórczość nabrała znaczenia literackiego. Debiutowała w prasie jako poetka w roku 1870. Umiłowanie natury miało wpływ na jej twórczość. Pierwszym jej utworem był wiersz pt. „Zimowy ranek”. Utwór ten został dobrze przyjęty. Miastu Kalisz poświęciła trzy utwory poetyckie: dwa zatytułowane „Kaliszowi” (1888 i 1907) i „Memu miastu” (1897). Cykl lirycznych wierszy „W górach” zamieścił w rok później „Tygodnik Ilustrowany”. Konopnicka została zachęcona dobrym przyjęciem wierszy przez rodaków i znajomych już pisarzy m.in. Henryka Sienkiewicza. Wyróżniała się na tle epoki dużą inwencją i biegłością wersyfikacyjną. Bardzo szybko jej twórczość poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana „na swojską nutę” zdobyła powszechne uznanie. W latach 1881, 1883 i 1886 ukazały się trzy kolejne serie jej poezji. W latach 1884-1887 redagowała pismo dla kobiet „Świt”. Współpracowała z tygodnikiem emancypantek Bluszcz. Pierwszy tomik Poezji wydała w roku 1881, następne ukazywały się w latach: 1883, 1887, 1896. Nowele pisała od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do śmierci. Zaczęło się od dziennikarskich doświadczeń Konopnickiej, w czasie redagowania przez nią „Świtu”. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Orzeszkowej, a następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Nowela „Dym” opublikowana została w roku 1893. Maria Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od roku 1881., początkowo na łamach „Kłosów”, „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego”, następnie w wielu innych pismach. Do 1890 roku przeważały artykuły recenzyjne o tekstach współczesnych autorów polskich i zagranicznych. Konopnicka jest znana z części swojego dorobku obejmującego prozę i tworzonego dla dzieci. Utwory Konopnickiej dla dzieci ogłaszane od roku 1884, eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość odbiorców były nowością w tej dziedzinie pisarstwa. Już jako znana pisarka Konopnicka powróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: „Z cmentarzy” i „Anusia”. Około roku 1890 pojawiły się w poezji Konopnickiej nowe zainteresowania tematyczne, zwłaszcza dziełami kultury europejskiej oraz nowe sposoby nawiązań do tradycji. W 1908 w czasopiśmie Przodownicy Konopnicka opublikowała „Rotę” – jedną z najważniejszych polskich pieśni patriotycznych. Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem.

Śmierć pisarki

Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 roku we Lwowie. Społeczność Suwałk zorganizowała wieczór poświęcony jej twórczości i zapoczątkowano zbiórkę pieniędzy na tablicę pamiątkową. Władze carskie sprzeciwiały się tej inicjatywie. Dopiero w 25-lecie śmierci, 8 października 1935 roku, na ścianie domu, w którym urodziła się poetka, umieszczono pamiątkową tablicę. W lutym 1957 roku, powołano Muzeum Marii Konopnickiej, a otwarcie ekspozycji nastąpiło 15 września 1960 r., po przeprowadzeniu prac remontowych i konserwatorskich. W centrum Suwałk postawiono poetce pomnik.